เทคโนโลยีสะอาด

                ความหมายโดยสรุปของเทคโนโลยีสะอาด ก็คือ กลยุทธในการปรับปรุง ผลิตภัณฑ
บริการ และกระบวนการ อยางตอเนื่อง เพื่อจัดการทรัพยากร อยางมีประสิทธิภาพ ให
เปลี่ยนเปนของเสีย นอยที่สุดหรือไมมีเลย การลดมลพิษที่แหลงกําเนิด จึงเปนทั้งการรักษา
สิ่งแวดลอม และการลดคาใชจาย ในการผลิตไปพรอม ๆ กันดวย
หลักการของเทคโนโลยีสะอาด
               เทคโนโลยีสะอาด จะเนนการปองกันและลดมลพิษตั้งแตตน สวนถามีมลพิษหรือของ
เสียก็ดูวาสามารถ การนํากลับมาใชใหม ใชซ้ําไดหรือไม ทายที่สุดจึงนําไป บําบัด ทิ้งทําลาย
อยางถูกตองตอไป ซึ่งลําดับความสําคัญในการจัดการของเสีย
               หลักการของเทคโนโลยีสะอาดแบงออกเปน 2 ดานใหญๆ คือ การลดมลพิษที่

แหลงกําเนิดและการนํากลับมาใชใหม แสดงดังรูปที่ 2
1. การลดมลพิษที่แหลงกําเนิด
การลดมลพิษที่แหลงกําเนิด แบงไดเปน 2 แนวทางใหญๆ คือ การปรับเปลี่ยนผลิตภัณฑ

และการปรับเปลี่ยนกระบวนการผลิต
1.1 การปรับเปลี่ยนผลิตภัณฑ
ทําไดโดยการออกแบบผลิตภัณฑใหมีผลกระทบตอสิ่งแวดลอมนอยที่สุด หรือใหมีอายุ
การใชงานยาวนานขึ้น ลดการใชสารเคมีอันตรายที่มีผลในการผลิต การใชงาน และการทําลาย
หลังการใชงาน เชน ปรับเปลี่ยนสูตรของผลิตภัณฑ เพื่อลดผลกระทบตอสิ่งแวดลอมเมื่อ
ผูบริโภคนําไปใช ยกเลิกการใชชิ้นสวนหรือองคประกอบในผลิตภัณฑที่ไมสามารถนํากลับมาใช
ใหมได และยกเลิกการบรรจุหีบหอที่ไมจําเปน เปนตน
1.2 การปรับเปลี่ยนกระบวนการผลิต
แบงไดเปน 3 กลุม คือ การเปลี่ยนแปลงวัตถุดิบ การเปลี่ยนแปลงเทคโนโลยี และการ
ปรับปรุงกระบวนการใหสะดวก  รวดเร็ว และเกิดของเสียหรือของเหลือใชนอยลง
1.2.1 การปรับเปลี่ยนวัตถุดิบ (Input Material Change)
ทําไดโดยการเลือกใชวัตถุดิบที่มีคุณภาพ หรือมีความบริสุทธิ์สูง
รวมทั้งการลดหรือยกเลิกการใชวัตถุดิบที่เปนอันตราย เพื่อหลีกเลี่ยงการเติมสิ่ง
ปนเปอนเขาไปในกระบวนการผลิต และพยายามเลือกใชวัตถุดิบที่สามารถนํา
กลับมาใชใหมได เชน การไมใชหมึกพิมพที่มีแคดเมียมเปนสารประกอบ การ
ไมใชน้ํายาไซยาไนดในการชุบผิวโลหะ เปนตน
1.2.2 การปรับเปลี่ยนเทคโนโลยี (Technology Improvement)
ทําไดโดยการออกแบบระบบการผลิตใหม เพิ่มระบบอัตโนมัติเขาไป
ชวยในการผลิต ปรับปรุงคุณภาพของอุปกรณ หรือแสวงหาเทคโนโลยีใหมที่
สามารถชวยใหเกิดของเสียหรือของเหลือจากการผลิตนอยลงมาใช เชน การจัด
วางผังโรงงานใหมที่ชวยลดระยะการเคลื่อนยายวัสดุใหนอยลง การควบคุม
ความเร็วมอเตอรเพื่อควบคุมการสิ้นเปลืองพลังงาน เปนตน ซึ่งเงื่อนไขในการ
นําเทคโนโลยีมาปรับปรุงมีองคประกอบ 5 ประการ (5 M)
1.2.3 การบริหารการดําเนินการ (Operational Management)
ทําไดโดยปรับปรุงวิธีการผลิตเดิมโดยใชเทคนิคการลด การรวม และการทํา
ขั้นตอนการผลิตใหงายขึ้น รวดเร็วขึ้น ซึ่งสงผลทําใหเกิดของเสียจากการผลิต
ลดลง เชน ในกรณีมีผลิตภัณฑหลายแบบ การวางแผนการผลิตที่ดีจะชวยลด
การที่ตองเสียเวลาปรับตั้งเครื่องจักรกอนเริ่มงาน เพราะเปลี่ยนแบบผลิตภัณฑ
เปนตน
2. การนํากลับมาใชใหม 
การนํากลับมาใชใหม แบงออกไดเปน 2 แนวทาง คือ การนําผลิตภัณฑเกากลับมาใช
ใหมหรือการใชผลิตภัณฑหมุนเวียน และการใชเทคโนโลยีหมุนเวียน
2.1 การใชผลิตภัณฑหมุนเวียน
ทําไดโดยการหาทางนําวัตถุดิบที่ไมไดคุณภาพมาใชประโยชน หรือหาทางใช
ประโยชนจากสารหรือวัสดุที่ปนอยูในของเสีย โดยการนํากลับมาใชในกระบวนการผลิต
เดิม หรือกระบวนการผลิตอื่นๆ
2.2 การใชเทคโนโลยีหมุนเวียน
เปนการนําของเสียไปผานกระบวนการตางๆ เพื่อใหสามารถนําเอากลับมา
ใชไดอีก หรือเพื่อทําใหเปนผลพลอยได เชน การนําน้ําหลอเย็น น้ําที่ใชในกระบวนการ
ผลิตหรือตัวทําละลาย ตลอดจนวัสดุอื่นๆ กลับมาใชใหมในโรงงาน การนําพลังงาน
ความรอนสวนเกินหรือเหลือใช กลับมาใชใหม เปนตน
การนําของเสียกลับมาใชใหม (Recycle) ควรจะดําเนินการ ณ จุดกําเนิดของเสียนั้น
มากกวาการขนยายไปจัดการที่อื่น โดยเฉพาะของเสียที่เกิดจากการปนเปอนของวัตถุดิบ เชน
การแยกน้ําเสียดวยไฟฟาเพื่อแยกโลหะ เชน ดีบุก ทองแดง หรือตะกั่ว เพื่อนํากลับมาใชงาน ซึ่ง
จะทําไดงาย และมีประสิทธิภาพสูง รวมทั้งลดอัตราเสี่ยงจากการปนเปอนในระหวางการ
รวบรวมหรือขนถาย เปนตน

ขั้นตอนการดําเนินงานดานเทคโนโลยีสะอาด
วิธีการดําเนินงานดานเทคโนโลยีสะอาดประกอบดวย 5 ขั้นตอน คือ 

ขั้นตอนที่ 1 การวางแผนและการจัดตั้งทีมงาน (CT Planning & Organization)
การวางแผนและการจัดทีมมีวัตถุประสงคเพื่อจะแสดงความรวมมือในการกําหนด
เปาหมายในการทําเทคโนโลยีสะอาด โดยผูประกอบการสงตัวแทนเขารวมกับอาจารยพี่เลี้ยง
และนิสิตฝกงาน 

ขั้นตอนที่ 2 การตรวจประเมินเบื้องตน (Pre assessment)
หลังจากที่ไดจัดทีมงานและทราบวัตถุประสงคการทํางานเปนที่เรียบรอยแลว ทีมงานจะ
เริ่มทําการกําหนดขอบเขตการพิจารณาและประเมินเบื้องตนวา ประเด็นใดบางที่เกิดความ
สูญเสียและสามารถปรับปรุงใหดีขึ้นได การประเมินเบื้องตนอาศัยหลักวิชาการประกอบกับ
ประสบการณในทางปฏิบัติของโรงงานในการกําหนดเกณฑการจัดลําดับความสําคัญของแตละ
ประเด็นปญหาที่มีตอสิ่งแวดลอมและเศรษฐศาสตร ผลจากการประเมินนี้จะใชเปนแนวทาง
กําหนดบริเวณหรือทรัพยากรที่จะศึกษาตอไป 

ขั้นตอนที่ 3 การประเมินละเอียด (Detail assessment)
เมื่อไดประเด็นที่เกิดความสูญเสียสูงและตองการจะปรับปรุงใหดีขึ้นแลว จึงเริ่มทําการ
ประเมินละเอียดโดยจัดทําสมดุลมวลสารและพลังงานเขา-ออก เพื่อใหทราบถึงแหลงกําเนิดของ
ของเสียและสาเหตุของการสูญเสีย จากนั้นจึงทําการวิเคราะหแนวทางในการแกไขปญหาหรือ
เรียกวา ทางเลือกเทคโนโลยีสะอาด (CT option)

ขั้นตอนที่ 4 ศึกษาความเปนไปได (Feasibility study) การศึกษาความเปนไปไดมีวัตถุประสงคเพื่อลําดับความสําคัญของทางเลือกที่ไดจาก
ขั้นตอนการประเมินละเอียดโดยพิจารณาองคประกอบ 3 ดานคือ ความเปนไปไดทางเทคนิค
หรือความเหมาะสมในการนําทางเลือกไปปฏิบัติ ความเปนไปไดทางเศรษฐศาสตร และความ
เหมาะสมดานสิ่งแวดลอม
ขั้นตอนที่ 5 ลงมือปฏิบัติและติดตามผล (Implementation & evaluation)
การลงมือปฏิบัติตองมีแผนการทํางานโดยละเอียดประกอบดวย บริเวณเปาหมาย
ขั้นตอน ระยะเวลาและผูรับผิดชอบอยางชัดเจน เมื่อดําเนินกิจกรรมไปไดระยะหนึ่งควรติดตาม
ประเมินผลเพื่อใหแนใจวาการปฏิบัติเปนไปตามแผนงานที่กําหนดไวหรือหากมีปญหาจะได
ทบทวนแกไขตอไป

ประโยชนของเทคโนโลยสะอาด
ประโยชน CT ตอตัวเราเอง
- มีสุขภาพแข็งแรง ปลอดจากสารพิษ
- ไดใชสินคาที่มีคุณภาพสูงขึ้น
- มีสภาพแวดลอมและความเปนอยูดีขึ้น
- ประหยัดคาใชจายในการรักษาพยาบาล
- มีความภูมิใจในผลงานที่มีสวนรวมทําใหเกิดสิ่งดีๆ
ประโยชนของเทคโลยีสะอาดตอชุมชน
- มีความสมานสามัคคีกันระหวาง บาน ชุมชน และโรงงานดีขึ้น
- สังคมนาอยู
ประโยชนของเทคโลยีสะอาดตอภาคอุตสาหกรรม
- ชวยทําใหเกิดการประหยัดการใช น้ํา วตถั ดุ ิบ พลังงาน และลดมลพิษ
- การทํางานมีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้น เพราะคนงาน มีสุขอนามัยดี และลดความเสยงต ี่ อการเก  ิด
อุบัติเหตุ
- คุณภาพสินคามีการปรับปรุง
- เพิ่มประสิทธิภาพและกําไร
- เกิดของเสียนอยลง ลดตนท ุนการบําบัด ลดมลพิษจากอุตสาหกรรม
- ภาพพจนดีขึ้น
ประโยชนของเทคโลยีสะอาดตอภาครฐั
- แบงเบาภาระกิจในการตรวจสอบติดตาม
- บรรลุเปาหมายของแผนพัฒนาเศรษฐกจและส ิ ังคมแหงชาต ิ
- สงเสริมภาพพจนของประเทศไทยดานการจัดการสิ่งแวดลอมและเพิ่มศักยภาพในการสงออก